Het is algemeen geweten dat flitscamera’s werken volgens een heel eenvoudig principe: bestraffing. Als u sneller rijdt dan de toegelaten snelheid, krijgt u een boete die kan variëren van een paar tientallen euro’s tot verschillende honderden euro’s, en als u ècht te snel rijdt, kan uw rijbewijs zelfs worden ingetrokken.
Ik weet niet hoe u hierover denkt, maar ik heb het niet zo voor al die straffen! Nochtans worden in België jaar na jaar meer PV’s opgesteld wegens overdreven snelheid. In 10 jaar tijd is dat aantal met de helft gestegen van 2,3 miljoen naar 3,4 miljoen (goed voor meer dan 9 000 overtredingen per dag!). Hier zijn een aantal verklaringen voor, de ene al wat rationeler dan de andere: zijn de mensen masochistischer geworden? Hebben ze geld op overschot? Zijn er meer flitscamera’s? Zijn auto’s te veilig geworden? Zijn snelheidsbeperkingen niet meer van deze tijd? Alleen is de echte vraag of repressie wel doeltreffend is.
Om een alternatief voor repressie te vinden, trekken we naar Helmond, een stad van 90 000 inwoners op een vijftiental kilometer van Eindhoven. Anderhalf uur vanuit Luik, twee uur als u in Brussel vertrekt, tweeënhalf uur als Charleroi uw vertrekpunt is.
“In heel wat domeinen worden menselijke gedragingen onder de loep genomen,” horen we van Sander Hermsen, een Nederlands gedragswetenschapper gespecialiseerd in urban design. “U weet vast wel dat we maar één planeet hebben, maar dat we door ons gedrag wel 5 planeten opgebruiken als je kijkt naar gas, aardolie en andere hulpbronnen. Hier valt er dus zeker nog wat vooruitgang te boeken.”
Een van de vele onderzoeksprojecten van Sander Hermsen is gericht op heel specifiek menselijk gedrag: onze overduidelijk genetische aanleg om snelheidsbeperkingen niet te respecteren! Om tot positieve verandering te komen, moeten mensen die veranderingen echt willen,” licht de wetenschapper toe. “Je moet dus positieve strategieën uitwerken om verzet tegen te gaan, motivatie te stimuleren en de menselijke vaardigheden te ontwikkelen.”
In Nederland krijgen bestuurders die de snelheidsbeperkingen respecteren een beloning – © Alle rechten voorbehouden
Vandaar het idee om een flitscamera te ontwikkelen die een beloning geeft aan bestuurders die de snelheidsbeperkingen respecteren, in plaats van straffen op te leggen aan wie te snel rijdt. Stopt u al maar meteen met dromen: het is niet de bedoeling om voorbeeldige automobilisten te belonen met geld! Het is namelijk de bedoeling dat als een bestuurder geflitst wordt onder de toegelaten maximumsnelheid, de gemeente een bepaald bedrag schenkt aan projecten die de gemeenschap ten goede komen.
Zo heeft de burgemeester in Helmond 500 euro gedoneerd voor de renovatie van een speelplein langs een straat met een snelheidsbeperking van 30 km/h. En telkens wanneer een auto onder deze limiet geflitst werd, stopte het systeem automatisch 10 cent in de spaarpot voor het speelplein.
Resultaat? De test moest in Helmond 2 weken duren … maar na één week was er al 500 euro opgehaald! Het verwondert Sander Hermsen alvast niet. “Met dit soort spaarpotflitscamera is rijden niet langer onbewust en automatisch,” legt hij uit. Mensen gedragen zich bewust op een bepaalde manier, je gedrag wordt zinvol en je gaat beseffen wat je aan het doen bent.”
Meestal doen we de dingen automatisch wanneer we aan het rijden zijn. We hebben het allemaal wel eens meegemaakt: je bent op weg naar kantoor en plots ben je er, en als je heel eerlijk bent, weet je niet precies meer hoe er geraakt bent. “Dat komt omdat dit soort handelingen automatisch verloopt, ze zijn zowel een gewoonte als impulsief,” stelt Sander Hermsen. Je volgt de stroom auto’s en wanneer de weg ertoe uitnodigt om sneller te rijden, versnel je. Vóór je het dan ook goed en wel beseft, rijd je te snel. Eigenlijk wist je niet echt wat je aan het doen was.”
Als je gewoon nog maar zin zou geven aan een totaal banale handeling, dan kan je snelheidsbeperkingen doen accepteren. En verder is het algemeen geweten dat de beloningsmechanismen in de hersenen veel doeltreffender zijn dan die om te straffen. En dat, tot slot, in om het even welke context.
Alle artikelen, tags en auteurs
